Categorie: Cultureel Erfgoed

Van de banaan, in het Javaans gedhang; in het Indonesisch pisang, kennen wij in Nederland slechts één soort. Dat zijn de gele bananen die als fruit wordt verkocht in de supermarkets. In werkelijkheid bestaan er veel soorten bananen. Niet allemaal zijn ze geschikt om als vrucht zo uit de vuist te eten. Sommige soorten moeten eerst gekookt, geroosterd of gebakken worden. Ik ben opgegroeid in het district Commewijne. Mijn ouderlijk huis werd omgeven door fruitbomen, waaronder bananenbomen. Ik herinner me nog de namen die mijn ouders gebruikten voor de variëteiten die wij hadden in de tuin: gedhang kepok, gedhang kepok awu, gedhang raja, gedhang apra, gedhang mas, gedhang ingi, gedhang klutuk, gedhang saleh en mogelijk nog meer…. Helaas weet ik niet of deze variëteiten nog te krijgen zijn in Suriname.

Enkele van deze bananensoorten moest worden gekookt of gebakken. In mijn herinnering waren dat de gedhang kepok en de gedhang kepok awu, evenals de banaan (gedhang tanduk of pisang tanduk) die in de Surinaamse keuken wordt gebruikt om griti bana, ceriping (bananenchips) en gedhang goreng (baka bana) te maken. Mijn moeder maakte van deze bananen ook kolak (een zoet gerecht, eigenlijk een dessert van bananen gekookt in kokosmelk en suiker). Ook maakte ze ‘banana bread’ die zij ‘blockmout’ noemde. Waar ze deze naam vandaan heeft, is mij nog steeds een raadsel. Wij smulden altijd van het bananenbrood die zij bakte in haar geïmproviseerde oven, op een angklo, toegedekt met het deksel van een ton, waarop brandend houtskool werd gelegd. Ook maakte ze weleens groene bana als groente klaar.

Er is volgens mij geen andere vrucht zo veelzijdig als de banaan. Niet alleen de vrucht maar de hele plant is nuttig voor de mens. Een banaan bevat zo’n 125 calorieën. Een beetje veel voor mensen die willen afvallen. Daarentegen bevat de banaan veel mineralen en vitaminen die goed zijn voor het lichaam.

Mangaan is een spoorelement dat helpt bij de vorming botten en bindweefsel. Mangaan is ook betrokken voor het goed werken van bepaalde enzymen bij de stofwisseling. Een banaan geeft ongeveer 28 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan mangaan.

Kalium zorgt voor een goede bloeddruk, spierwerking en hartslag. Ook zorgt kalium voor een goede vochtbalans in het lichaam. Een banaan geeft ongeveer 16 % van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan kalium.

Magnesium zorgt ervoor dat energiestofwisseling goed verloopt. Magnesium heb je ook nodig voor goede botten, spieren en zenuwen. Een banaan geeft ongeveer 14 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan magnesium.

Koper voor een goede opname van ijzer en de aanmaak van rode bloedcellen. Een banaan geeft ongeveer 9 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan koper.

Fosforis een mineraal dat in combinatie met calcium de botten en het gebit gezond houdt. Verder is fosfor betrokken bij de stofwisseling. Een banaan geeft ongeveer 4 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan fosfor.

IJzer is een mineraal dat een bestanddeel is van hemoglobine in het bloed. De rode bloedcellen zorgen voor zuurstoftransport en dat kan niet zonder ijzer. IJzer is een erg belangrijk mineraal! Een banaan geeft ongeveer 3 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan ijzer.

Seleen (selenium) is een spoorelement en werkt als een antioxidant. Seleen helpt de slechte vrije radicalen in je lichaam onschadelijk te maken. Seleen kan in combinatie met vitamine E, kanker, hartaandoeningen en bepaalde oogziekten helpen voorkomen. Een banaan geeft ongeveer 3 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan seleen.

Zink is een spoorelement dat je huid en haren in goede conditie houdt. Verder ondersteunt zink de werking van het immuunsysteem en behoud van een goed geheugen. Een banaan geeft je ongeveer 2 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan zink.

Calcium is nodig voor gezonde botten en een sterk gebit. Verder is calcium betrokken bij stolling van het bloed ( handig voor als je een wondje hebt) en spieren. Een banaan geeft je ongeveer 1 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan calcium.

Van Natrium heeft het lichaam slechts een kleine hoeveelheid nodig. Natrium zorgt voor een juiste waterhuishouding en bloeddruk. Natrium zit ook in het gewone tafelzout dat we in de keuken gebruiken. In een banaan zit zo weinig natrium dat het bijna niet bijdraagt aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Fluor beschermt het gebit tegen gaatjes. Om deze eigenschap van fluor, is dit vaak toegevoegd aan tandpasta. In een banaan zit maar weinig fluor. De hoeveelheid fluor in bananen, dragen nauwelijks bij aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Naast mineralen, bevat een banaan ook veel van de volgende vitamines.

Vitamine B6 (pyridoxine) zorgt voor een goede aansturing van de hersenen, het houdt de bloedsuikerspiegel gelijkmatig en ondersteunt het immuunsysteem. Verder speelt vitamine B6 een belangrijke rol bij de vorming van rode bloedcellen. Een banaan geeft ongeveer 34 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine B6.

Vitamine C (ascorbinezuur) is een onmisbaar vitamine voor je lichaam. Vitamine C werkt als een antioxidant. Hij versterkt het immuunsysteem en versnelt de wondgenezing. Een banaan geeft ongeveer 33 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine C.

Vitamine B9 (foliumzuur) helpt aandoeningen van het zenuwstelsel van het ongeboren kindje te voorkomen. Een banaan geeft ongeveer 11 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine B9.

Vitamine B2 (riboflavine) is belangrijk bij de stofwisseling, vooral voor de opname van koolhydraten. Vitamine B1 beschermt ook het zenuwstelsel en de opbouw van het immuunsysteem. Een banaan geeft ongeveer 10 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine B2.

Vitamine B5 (pantotheenzuur) helpt eiwitten, vetten en koolhydraten af te breken. Een banaan geeft ongeveer 8 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine B5.

Vitamine B3 (niacine) speelt een belangrijke rol bij de energiestofwisseling. Verder is deze B-vitamine goed voor een gezonde huid en zenuwstelsel. Een banaan geeft ongeveer 7 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine B3.

Vitamine B1 (thiamine) is nodig voor de energieopname en het goed functioneren van het hart en zenuwstelsel. Een banaan geeft ongeveer 5 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine B1.

Vitamine A is een in vet oplosbare vitamine. Deze vitamine bevordert het gezichtsvermogen, het immuunsysteem en is nodig voor de celgroei. Een banaan geeft ongeveer 3 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine A.

Vitamine K is een in vet oplosbare vitamine. Vitamine K bevordert de bloedstolling bij wondjes en de opbouw van het skelet. Een banaan geeft ongeveer 1 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine K.

Vitamine E (tocoferol) is een in vet oplosbare vitamine. Vitamine E werkt als een sterk antioxidant en beschermt tegen eczeem, artrose en gezichtsproblemen. Verder speelt vitamine E een belangrijke rol bij de aanmaak van rode bloedcellen. Een banaan geeft ongeveer 1 % aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine E.

Bananenbladeren zijn onontbeerlijk in de Javaanse keuken. Ze dienen als inpak materiaal, als onderlegger en bedekker van gerechten. Kokerij voor een groot feest of een slametan zijn ondenkbaar zonder bananenbladeren. Het eten dat na de inzegening wordt verdeeld onder de gasten wordt geserveerd en verpakt in bananenbladeren. Javaanse hapjes, zoals lemet, nagasari, mendot, worden gestoomd in bananenblad. Ook in de visserij wordt bij het barbakotten van vis worden bananenbladeren gebruikt.

De bloem van de banaan, ook wel ‘bananen hart’ genoemd, wordt in Suriname niet gegeten. In Azië daarentegen is het een lekkernij. In de Filippijnen, Indonesië, Maleisië, Singapore, Vietnam en Thailand wordt het als groente gebruikt. Het vormt de basis voor salades en verschillende soorten curry. In Azië wordt de boom ook nuttig gebruikt voor nijverheidsproducten. De boomschors wordt gedroogd en in repen gesneden die vervolgens voor het vlechten van manden e.a. producten wordt gebruikt. Op Visserszorg waar ik woonde gebruikten de bewoners repen schors om touwen te knopen. Die kwamen van pas bij het bundelen van gras, hout of andere producten die op de fiets of op een kar werden vervoerd.

{youtube}qhHQ5IVAPQY{/youtube}

Ook de boomstam leent zich voor het maken van papier zoals blijkt uit dit filmpje uit Maleisië.

{youtube}F3hTW_aBM_I{/youtube}

Hariëtte Mingoen

Bron: www.banaangezond.nl

www.youtube.com