Nieuwe publicatie!!!

Over Verlies en Overleven

Bundel met korte artikelen over de geschiedenis en het erfgoed van Javaanse Surinamers
Een uitgave van Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie

ISBN 978-90-82-9356-60

Een aantal artikelen verscheen eerder op deze website van Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie bij de herdenking van 130 jaar Javaans-Surinaamse geschiedenis. Op veler verzoek zijn ze, met enkele nieuwe artikelen, gebundeld in deze publicatie.

Vanaf 26 mei 2021 te verkrijgen via stichji.nl@gmail.com

Prijs € 12,-  excl. portokosten

2019 – 129 jaar Javaanse immigratie

Gamelanklanken in het Wereldhuis werd in samenwerking met Brabantse Kumpulan en het Wereldhuis in Boxtel gerealiseerd. Het was vooral bedoeld als een ontmoeting met ouderen. Opnieuw stond de gamelan centraal om mensen bewust te maken van de campagne voor behoud van de gamelan.

De ouderen genoten zichtbaar van het programma dat bestond uit muziek, dans en een wayang kulit voorstelling verzorgd door de gamelangroepen verenigd in het Netwerk Surinaams-Javaanse Gamelan.

Op 15 december 2019 werd speciaal met de culturele groepen die deel uitmaken van de Vereniging Gotong Rojong een consultatie gehouden. Ook zij werden geïnformeerd over het UNESCO verdrag en de voorgenomen initiatieven gericht op behoud van de gamelan.

2018 – 128 jaar Javaanse immigratie

128 jaar Javaanse immigratie werd benut om door te gaan met de consultaties die tot doel hebben om de Javaans-Surinaamse gemeenschappen in Nederland te informeren over het ‘UNESCO Verdrag ter bescherming van immaterieel erfgoed’ en met hen van gedachten te wisselen over de kansen en mogelijkheden die de implementatie van het verdrag biedt voor behoud van het Surinaams-Javaans cultureel erfgoed. Een belangrijk gesprekspunt was de vraag, of en zo ja, welk element van het Surinaams-Javaans cultureel erfgoed het meest in aanmerking komt voor bescherming.

Hiermee gaf STICHJI gevolg aan de aanbeveling die naar voren kwam tijdens de allereerste consultatie bij de herdenking en viering 127 jaar Javaanse immigratie op 21 oktober 2017. Toen werd de aanbeveling opgetekend dat meerdere bijeenkomsten nodig zijn voor een bredere betrokkenheid en draagvlak vanuit de gemeenschap.

Drie bijeenkomsten werden gerealiseerd, respectievelijk in Hoogezand op 22 juli, in Amsterdam op 19 augustus en in Rotterdam op 9 december 2018. In Hoogezand werd samengewerkt met Rumah Bersama Hoogezand. De bijeenkomst die bedoeld was voor de organisaties in het noorden werd gehouden in de ontmoetingsruimte van de woongemeenschap ‘Langkoeas’.

De bijeenkomst in Amsterdam was een samenwerking met Welzijnsvereniging Bangsa Jawa Suriname in Amsterdam. De goed bezochte bijeenkomst werd feestelijk afgesloten met een optreden van de terbangangroep van Bangsa Jawa.

Bij beide bijeenkomsten kwam in de dialoog met het aanwezige publiek naar voren dat de Surinaams-Javaanse gamelan het meest in aanmerking komt om beschermd te worden. Men was het erover eens dat acties nodig zijn om te voorkomen dat de gamelan verloren gaat. Verlies van de gamelan heeft verreikende consequenties. Als de gamelan verloren gaat, blijft niets over van de uitvoerende kunsten die met begeleiding van gamelanmuziek worden uitgevoerd. Bovendien betekent het ook het verlies van het traditioneel muzikaal erfgoed van de Javanen in Suriname. Het voorstel om de gamelan als eerste voor te dragen voor bijschrijving op de inventaris immaterieel erfgoed in Nederland vond algemene instemming.

Met deze uitkomst, organiseerde STICHJI op 9 december 2018 een consultatie met de acht gamelangroepen. De consultatie werd gefaciliteerd door stichting BARR. Met de gamelangroepen werd van gedachten gewisseld over de noodzaak tot behoud van de gamelan. Ook werden de gamelangroepen geïnformeerd over de mogelijkheden én de verantwoordelijkheden bij een voordracht voor de Nederlandse inventaris. De gamelangroepen reageerden positief en gaven blijk achter de voornemens te staan om aan het behoud van de gamelan te werken. Zij bekrachtigden hun goedkeuring met hun instemming om een netwerk te vormen. Het Netwerk wordt de drager van het initiatief met STICHJI als penvoerder en coördinator.

100 jaar oude gamelaninstrumenten

Een bezoek aan Purwo Laras, een gamelengezelschap in de wijk Desa op Lelydorp, district Wanica op 12 maart 2019

Een gedenkwaardige ontmoeting, met Pak Paimin Kartooetomo, leider van het gezelschap, Ibu Sarini, zijn echtgenote tevens pesindhen en Pak Johnny Sontotenojo, dalang. Hier slechts enkele van de vele wetenswaardigheden die ik genoteerd heb.

Purwo Laras (purwo = kiem, oorsprong, begin; laras = toon, klank, geluid), een gamelangezelschap in Desa, op Lelydorp. .

De instrumenten van Purwo Laras zijn minstens 100 jaar oud. Ze waren er al in de tijd dat de grootvader van Pak Paimin nog in leven was. De bekisting is al eens vernieuwd, maar de platen zijn origineel. Helaas weet Pak Paimin niet of zijn grootvader de instrumenten zelf gemaakt heeft. Zijn vader heeft ze geërfd en zo zijn ze in handen gekomen van Pak Paimin. De instrumenten zijn veilig gesteld omdat deze drie generatie mannen, dezelfde passie hebben voor de gamelan. Gelukkig maar, want zo vanzelfsprekend als het bij hen in is gegaan, is het niet. Het kon ook in handen zijn gekomen van anderen. Minder erg vindt Pak Paimin, als ze bij gamelanliefhebbers terecht zouden zijn gekomen en actief worden bespeeld. Van de gedachte dat ze nu ergens verwaarloosd zouden staan, huivert hij. Behalve de gamelan heeft Pak Paimin een kist met een collectie wayang kulit figuren geërfd. Zijn inschatting is dat overal in Suriname wel 100 sets gamelaninstrumenten bij mensen thuis te vinden zijn, de meeste mogelijk verwaarloosd. In Desa, een wijk in het resort Lelydorp, is zijn groep Purwo Laras actief.

Dalang Johnny Sontotenojo vertelt dat hij in 2013/2014, samen met Eddy Sailan en Legimin Modiwirjo lessen van Joko Sarwono, een dalang uit Indonesië. Deze dalang werd naar Suriname gehaald door Salam Somohardjo. Hij zou slechts vier maanden in Suriname verblijven, maar het werden er acht, volgens Pak Johnny. Het was nodig. Vier maanden waren te kort om de vaardigheden te leren. Zo zijn de drie nu actief, samen met Purwo Laras, en hoewel Pak Johnny zelf van mening is dat hij nog niet volleerd is, moet volgens hem de info, verspreid op social media en in de kranten, dat Pak Sapto de enige dalang is in Suriname, worden bijgesteld.

Hariëtte Mingoen